Udowodnienie twierdzeÅ„ o osobliwoÅ›ciach czasoprzestrzennych przez Stephena Hawkinga i Rogera Penrose'a, posiadajÄ…ce fundamentalne znaczenie dla wspóÅ‚czesnej fizyki, czÄ™sto przesÅ‚ania fakt, że fizycy ci przejawiajÄ… radykalnie odmienne sposoby myÅ›lenia o tym, czym jest teoria fizyczna i jak odnosi siÄ™ ona do rzeczywistoÅ›ci, którÄ… fizyk bada. A może teoria to rzeczywistość? Czy jednak racjÄ™ miaÅ‚· Albert Einstein twierdzÄ…c, że mechanika kwantowa nadal wymaga znaczÄ…cych poprawek? Te fundamentalne zagadnienia, napÄ™dzajÄ…ce konflikt pomiÄ™dzy Hawkingiem i Penrose'm o to, jak wyjaÅ›nić kwantowÄ… strukturÄ™ osobliwoÅ›ci poczÄ…tkowej prezentuje ta książka. Wiele wskazuje bowiem na to, że poszukiwania kwantowej teorii grawitacji wymagać bÄ™dÄ… wiÄ™kszej przebudowy naszego myÅ›lenia, niż uzgodnienie matematycznych formalizmów mechaniki kwantowej i teorii wzglÄ™dnoÅ›ci.

 

 

Wojciech P. Grygiel – filozof fizyki, adiunkt w Katedrze Filozofii Przyrody na Wydziale Filo-zoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana PawÅ‚a II, czÅ‚onek Centrum BadaÅ„ Interdyscyplinarnych Kopernika w Krakowie, autor ponad trzydziestu oryginalnych publikacji z zakresu filozoficznych problemów uwikÅ‚anych w teorie wspóÅ‚czesnej fizyki. Å»ywo interesuje siÄ™ również filozoficznymi implikacjami rezultatów osiÄ…ganych w naukach kognitywnych.

 

ObjaÅ›nienia skrótów literaturowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

 

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

 

Rozdział 1: Rzeczywistość fizyczna: od Bohra i Einsteina do kwantowej

grawitacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

1.1. Fizyczna rzeczywistość Einsteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

1.2. Nie-rzeczywistość mechaniki kwantowej: Einstein vs. Bohr . . . . . 47

1.3. Rzeczywistość kwantowej teorii grawitacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

1.4. Kwantowa teoria grawitacji in statu nascendi . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

 

Rozdział 2: Hawking i Penrose: fizyka osobliwości . . . . . . . . . . . . . . . . 103

2.1. „OsobliwoÅ›ci” Rogera Penrose’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

2.2. „OsobliwoÅ›ci” Stephena Hawkinga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

2.3. Struktura osobliwoÅ›ci „modo penrosico” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

2.4. Parowanie czarnych dziur i paradoks utraty informacji . . . . . . . . . . 159

2.5. Roger Penrose i mechanika kwantowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

2.6. Kwantowa kosmologia Hawkinga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

2.7. Teoria twistorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

2.8. Debata na podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

 

Rozdział 3: Hawking i Penrose: filozofia osobliwości . . . . . . . . . . . . . . . 239

3.1. Platonizm Rogera Penrose’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

3.2. Pozytywizm Hawkinga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

3.3. Inna rzeczywistość, inna fizyka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

3.4. Kto jest czyim kontynuatorem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

3.5. Spór trwa nadal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336

 

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367

Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403